Երբ «խուլիգանությունը» դառնում է խոսքի ազատության սահմանափակման գործիք. Արսեն Բաբայան

Փաստաբան Արսեն Բաբայանը գրում է․ «Վերջին տարիներին հանրությանը հայտնի քրեական վարույթներում հաճախ հանդիպում եմ մի մտահոգիչ օրինաչափության․ խոսքի կամ արտահայտման դրսևորումը փորձ է արվում քրեականացնել «խուլիգանության» միջոցով։

 Թեև «խուլիգանությունը» նախատեսված է հանրային կարգի իրական խախտումները քրեորեն գնահատելու համար, գործնականում այն երբեմն օգտագործվում է ոչ թե հասարակական անվտանգությունը պաշտպանելու, այլ՝ անհարմար խոսքը լռեցնելու նպատակով։

Դատական գործերից մեկում, որտեղ ներգրավված եմ որպես պաշտպան, մեղադրանքը կառուցված էր հետևյալ տրամաբանությամբ․

 . անձը հրապարակային վայրում բարձրաձայն արտահայտել է քննադատական, սուր, բայց ոչ բռնարար կարծիք,

. ֆիզիկական բռնություն չի կիրառվել,

. գույքային վնաս չի պատճառվել,

. սակայն մեղադրանքը ձևակերպվել էր որպես «հանրային կարգի կոպիտ խախտում՝ հասարակության նկատմամբ ակնհայտ անհարգալից վերաբերմունքով»։

Այլ կերպ ասած՝

փորձ էր արվում խոսքը ներկայացնել որպես հանցագործություն։

Եվրոպական դատարանը տարիներ շարունակ ձևավորել է հստակ մոտեցում․

. խոսքի ազատությունը պաշտպանում է նաև սուր, վիրավորական, ցնցող կամ անհանգստացնող արտահայտումները,

. պետությունը չի կարող օգտագործել քրեական հարկադրանքը՝ քննադատությունը պատժելու համար,

. «հանրային կարգը» չի կարող լինել բացարձակ, ամեն ինչ կլանող հիմնավորում։

Եթե չկա իրական բռնություն, վտանգ կամ ուղղակի կոչ ֆիզիկական հաշվեհարդարի՝ քրեական հետապնդումը դառնում է անհամաչափ միջամտություն։

Ինչո՞ւ է սա վտանգավոր պրակտիկա.

Երբ «խուլիգանության» սահմանները մշուշոտ են՝

ցանկացած բարձր խոսք կարող է որակվել որպես հանցագործություն,

քաղաքացին սկսում է ինքնագրաքննել իրեն, այդպիսով վտանգվում են խոսքի ազատության երաշխիքները,

քրեական իրավունքը կորցնում է իր վերջին միջոց լինելու բնույթը։

Սա այլևս իրավական հարց չէ միայն։

Սա իրավական պետության որակի կամ դրա ամբողջական ոչնչացման հարց է։

Որպես քրեական ուղղությամբ մասնագիտացած փաստաբան համոզված եմ՝ խոսքը պետք է պաշտպանվի, ոչ թե քրեականացվի։

Դատարանի դերը ոչ թե անհարմար արտահայտությունը պատժելն է, այլ սահմանել՝ որտեղ է ավարտվում խոսքը և որտեղ է սկսվում իրական վտանգը։

Այսպիսով.

– Եթե հանրային կարգի պաշտպանության անվան տակ քրեականացնում ենք խոսքը, ապա վաղը նույն գործիքը կարող է կիրառվել ցանկացածի նկատմամբ։

– Իրավական պետությունը սկսվում է այն կետից, որտեղ իշխանությունը կարողանում ուժ գտնե և չպատժել խոսքի համար»։