Պետական գաղտնիքի «ընտրովի գաղտնազերծում», ԱԱԾ–ի «տեղեկատվությունը»՝ ներքաղաքական պայքարի գործիք

«AntiCor» հակակոռուպցիոն հարթակը վերլուծություն է ներկայացրել․

«Պետական գաղտնիքի «ընտրովի գաղտնազերծում»

Եզրաս արքեպիսկոպոսի գործը որպես քաղաքական ազդեցության և անվտանգության համակարգի քայքայման օրինակ

Փաստական հիմք․ ինչ է տեղի ունեցել

2025 թվականի դեկտեմբերի 19-ին իշխանամետ civic.am լրատվական կայքը հրապարակեց նյութ, որի համաձայն՝ ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայությունում (ԱԱԾ) առկա փաստաթղթերով իբր հաստատվում է, որ Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ի եղբայր Եզրաս արքեպիսկոպոս Ներսիսյանը 1986–1988 թվականներին հավաքագրվել է ԽՍՀՄ պետական անվտանգության կոմիտեի (ԿԳԲ) կողմից և ստացել «Կարո» ծածկանունը, ինչպես նաև՝ ներկայումս կապեր է պահպանում օտարերկրյա հատուկ ծառայությունների հետ։

Հրապարակմանը կից ներկայացվել է մի փաստաթուղթ, որը բնութագրվում է որպես «գաղտնազերծված»։ Սակայն որևէ անկախ մարմին կամ լրատվամիջոց, այդ թվում՝ CivilNetCheck-ը, չի հաստատել այդ փաստաթղթի իսկությունը։ Ավելին՝ նույն CivilNetCheck-ը հիշեցնում է, որ ընդամենը մեկուկես ամիս առաջ ԱԱԾ-ն հրաժարվել էր տրամադրել որևէ տեղեկատվություն Եզրաս արքեպիսկոպոսի վերաբերյալ՝ հղում անելով «Պետական և ծառայողական գաղտնիքի մասին» օրենքին և տվյալների գաղտնիության ռեժիմին։

Այս հակասությունը՝
մեկ դեպքում՝ գաղտնիք,
մեկ այլ դեպքում՝ հրապարակման ենթակա «պաշտոնական փաստաթուղթ»,
դառնում է վերլուծության առանցքային հանգույցը։

Իրավական հակասություն․ ո՞րն է օրենքը, ո՞րը՝ քաղաքական նպատակահարմարությունը

ՀՀ «Օպերատիվ-հետախուզական գործունեության մասին» օրենքի 41-րդ հոդվածը հստակ սահմանում է, որ օպերատիվ-հետախուզական մարմինների հետ գաղտնիության հիման վրա ոչ միայն համագործակցող, այլև երբևէ համագործակցած անձանց վերաբերյալ տեղեկությունները հանդիսանում են պետական գաղտնիք։

Այս կարգավորումը ունի կոնկրետ նպատակներ՝

ապահովել ապագա համագործակցության հնարավորությունը,

պաշտպանել պետության օպերատիվ ցանցը,

երաշխավորել անձանց անվտանգությունը և վստահությունը պետության նկատմամբ։

Այդուհանդերձ, Եզրաս արքեպիսկոպոսի պարագայում, իշխանությանը մոտ լրատվամիջոցը հայտարարում է, որ հենց ԱԱԾ-ն է տրամադրել այդ տեղեկությունը և փաստաթուղթը։

Հարցեր, որոնք մնում են անպատասխան.

Ո՞վ և ինչ ընթացակարգով է կայացրել «գաղտնազերծման» որոշումը։

Արդյո՞ք այդ որոշումը համապատասխանում է օրենքով սահմանված հիմքերին։

Ինչո՞ւ նույն մարմինը հոկտեմբերին հղում էր անում գաղտնիությանը, իսկ դեկտեմբերին՝ այն հրապարակում։

Եթե այս գործողությունները չունեն հստակ իրավական հիմք, ապա մենք գործ ունենք ոչ թե տեղեկատվության հրապարակման, այլ օրենքի դիտավորյալ խախտման հետ։

Քաղաքական շահագործում և համակարգված հարձակման տարրեր

Հրապարակումից անմիջապես հետո իշխանության ներկայացուցիչները՝ ՔՊ խմբակցության պատգամավորներ Ծովինար Վարդանյանը, Վահագն Ալեքսանյանը, Արման Եղոյանը, հանդես եկան սոցիալական ցանցերում հրապարակային գրառումներով, որոնք ոչ միայն վերահաստատում էին civic.am–ի պնդումները, այլ նաև օգտագործում էին վիրավորական, պիտակավորող և ատելություն հրահրող լեզու։

Այստեղ ակնհայտ է մի քանի հանգամանք.

տեղեկությունը չի օգտագործվում որպես անվտանգային ռիսկի չեզոքացման գործիք,

այն օգտագործվում է եկեղեցու և կաթողիկոսի ինստիտուտի քաղաքական վարկաբեկման նպատակով,

ԱԱԾ–ի «տեղեկատվությունը» դառնում է ներքաղաքական պայքարի գործիք։

Սա խոսում է ոչ թե անվտանգության, այլ իշխանական նպատակահարմարության մասին։

Կոռուպցիոն բաղադրիչը․ երբ անվտանգությունը դառնում է սպասարկող գործիք

Այս ամբողջ գործընթացը ունի կոռուպցիոն հստակ հատկանիշներ՝ ոչ դասական, այլ ինստիտուցիոնալ կոռուպցիայի իմաստով։

Ինստիտուցիոնալ կոռուպցիա է այն իրավիճակը, երբ պետական մարմինը.

իր լիազորությունները կիրառում է ընտրովի,

օրենքը կիրառում է քաղաքական հրահանգով,

պետական ռեսուրսը ծառայում է ոչ թե հանրային, այլ նեղ քաղաքական շահերին։

Եթե ԱԱԾ–ն.

կարող է գաղտնի պահել տվյալները, երբ դա ձեռնտու է իշխանությանը,

և կարող է դրանք հրապարակել, երբ դա քաղաքականապես շահեկան է,

ապա մենք գործ ունենք անվտանգության համակարգի քայքայման հետ։

Ինչպես իրավաբան Արսեն Բաբայանն է նշել՝ նման վարքագիծը ոչ միայն խախտում է օրենքը, այլ նաև ոչնչացնում է ապագա համագործակցության հնարավորությունը․ որևէ անձ այլևս չի վստահի համակարգին՝ իմանալով, որ իր տվյալները կարող են հրապարակվել քաղաքական անհրաժեշտության դեպքում։

Եզրահանգում

Եզրաս արքեպիսկոպոս Ներսիսյանի շուրջ ստեղծված իրավիճակը չի կարելի դիտարկել որպես առանձին դեպք։ Այն բացահայտում է վտանգավոր միտում՝
պետական գաղտնիքի քաղաքականացված օգտագործումը։

Այս պատմության մեջ երկրորդական է՝ փաստաթուղթը իրական է, թե ոչ։ Առաջնային է այն, որ.

պետական անվտանգության մարմնի գործունեությունը հայտնվել է քաղաքական վերահսկողության ներքո,

օրենքը կիրառվում է ընտրովի,

իսկ անվտանգության համակարգը օգտագործվում է որպես ճնշման և վարկաբեկման գործիք։

Սա արդեն ոչ թե մեկ անձի, այլ պետության անվտանգության և իրավական հիմքերի հարց է»։