«Արցախահայերի վերադարձը օրակարգ պետք է լինի՝ սա է խաղաղության նախապայմանը». Շպանգենբերգ

Չի կարող խաղաղություն լինել, երբ Արցախի նկատմամբ իրականացվել է ցեղասպանական ակտ, իսկ Բաքվում հայեր են ապօրինի պահվում։ Չի կարող լինել այնպես, որ հայ ռազմագերիներին շինծու մեղադրանքներով դատապարտեն, պահեն իրենց բանտերում ու փորձեն խաղաղություն հաստատել Հայաստանի հետ։ Այս մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց Գերմանահայոց կենտրոնական խորհրդի ատենապետ Ջոնաթան Շպանգենբերգը։

Նրա խոսքով՝ Արցախի նկատմամբ տեղի ունեցածն ամբողջությամբ ցեղասպանական ակտ է։ Եթե խոսում են խաղաղությունից, ապա առաջին հերթին օրակարգ պետք է բերվի արցախահայության վերադարձի իրավունքի հարցը։ Սակայն Շպանգենբերգի համոզմամբ՝ ՀՀ իշխանությունները բավարար ջանք չեն գործադրում՝ ոչ այդ, ոչ էլ հայ գերիների ազատ արձակման ուղղությամբ, թեև հայտարարում են, որ աշխատանք է տարվում։

 «Դա բավարար չէ։ Արցախի հարցը մոռացության են մատնում։ Ցեղասպան Ալիևի ուզածն այն է, որ մոռացվի, իրենք առաջ շարժվեն»,– ասաց նա։ «Նախ և առաջ Արցախի բլոկադան ինքնին ցեղասպանական ակտ էր, որովհետև դիտմամբ բնաջնջման ակտ է, երբ մարդկանց մի խմբի նկատմամբ իրականացվում է սննդի, դեղորայքի, կենցաղային պայմաններից զրկելու հատուկ գործողություն, և դրա մասին Լուիս Մորենո Օ՛Կամպոն շատ մեծ վերլուծական փաստաթուղթ հրապարակեց։ Իսկ Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարների ձերբակալումը շատ նման է Թուրքիայի կողմից 1915 թ. ապրիլի 24-ին մտավորականների ձերբակալմանը։ Դա միաժամանակ պատգամ է հայերին, որ եթե վերադառնաք՝ ձեր ճակատագիրն այս է լինելու։ Այսպես է։ Ես ինձանից չեմ հորինում և ցեղասպանություն բառն ուղղակի չեմ օգտագործում․ շատ մասնագետներ են դա ասում։ Գերմանիայում, օրինակ, պրոֆեսոր Օտտո Լուխտեր Հանտը ևս արցախահայերի տեղահանմանը նախորդող քայլերից սկսած բռնի տեղահանումը ցեղասպանություն է կոչել։ Այս տարի Գերմանիայի ապրիլի 24-ի միջոցառման ժամանակ խոսվել է նաև արցախահայերի իրավունքների մասին։ Ասվել է, որ տեղահանումը ցեղասպանության բնույթ ունի։ Ու եթե այդ հարցն ու պատանդների հարցը օրակարգի վրա գոյություն չունեն, ի՞նչ խաղաղության մասին կարող ենք խոսել, մանավանդ որ արդեն շատ լուրջ հարց է նաև Հայաստանի անվտանգության հարցը»,– ասաց հայերի շահերը պաշտպանող գերմանացին։

Նա նշում է, որ արցախահայերի իրավունքների վերականգնման և հատկապես պատանդների վերադարձի հարցը համայն հայության հարց պետք է լինի։ Պետք է Հայաստանի պետական կառույցները այս հարցերը այս ձևով բարձրացնեն, հակառակ դեպքում անվտանգության ու մեր գոյատևման հետ խնդիր կլինի։ Նրա խոսքով՝ չլինելով Հայաստանի քաղաքացի՝ սա իր անձնական մոտեցումն է, բայց մարդկային դիտանկյունից չենք կարող լռել։ Գերմանիայում իր դիրքն օգտագործելով՝ շարունակաբար աշխատում է Գերմանիայի քաղաքական դաշտում, որպեսզի ճնշում լինի։

Ըստ Շպանգենբերգի՝ արցախահայերը տեղահանվել են բռնի ուժով՝ միջազգային իրավունքի կոպիտ խախտումներով։ «Մենք չենք կարող սա մոռանալ։ Այս հարցերը պետք է շատ հստակ բարձրացվեն, որպեսզի հասնենք իսկական խաղաղության։ Իսկ երբ արցախցիներին ասում են՝ լռեք, ոչ միայն չեն լսում նրանց, այլև արշավ են սկսում իրենց դեմ։ Արցախցիները միայնակ են մնում պայքարի մեջ, և սա ոչ այլ ինչ է, քան ադրբեջանական օրակարգին աջակցելը»,– ընդգծում է նա։

Շպանգենբերգն այժմ Հայաստանում է՝ մասնակցելու «Հանցագործությունը խաղաղության դեմ. ագրեսիայի հանցագործության դեմ պայքարը փոփոխվող աշխարհում» համաժողովին։ Նա արդեն տևական ժամանակ է, ինչ ակտիվորեն զբաղվում է հայ ռազմագերիների պաշտպանության և ազատ արձակման ուղղությամբ։ «Մի քանի անգամ կազմակերպել ենք հրապարակային բողոքի ակցիաներ։ Այս հարցը պետք է «տաք» պահել։ Ցանկալի է, որ ակցիաներին միշտ շատ մարդ մասնակցի։ Նույնիսկ եթե հինգ կամ տասը հոգի մասնակցեն՝ արդեն կարող են հարցը բարձրացնել ու պահել ուշադրության կենտրոնում։ Բայց շատ կարևոր է, որ այս հարցը դառնա համահայկական օրակարգ, որովհետև այդ մարդիկ հայեր են ու չպետք է լինեն Բաքվում։ Աշխատանք ենք տանում նաև միջազգային մամուլի հետ, որպեսզի հարցը բաց չմնա։ Օրինակ՝ Օսլոյում անցկացված «Ազատության ֆորում»-ին ևս մասնակցեցինք՝ այս հարցը բարձրաձայնելու համար։ Նման միջազգային հարթակները պարզ ցույց են տալիս, որ Ադրբեջանը չի կարող հարցը փակել այնպես, կարծես ոչինչ չի եղել»,– նշում է նա։

Գերմանահայոց կենտրոնական խորհրդի ատենապետ Ջոնաթան Շպանգենբերգը վստահեցնում է, որ այնպես չէ, թե ամեն ինչ կորսված է։ Միջազգային հարթակներում հետաքրքրությունը կա հարցի շուրջ։ Բաքվում պահվող հայերը ՀՀ քաղաքացիներ են։ Երկու մակարդակ կա, որտեղ ակտիվություն պետք է ցուցաբերվի՝ հասարակություն, որը չափազանց ակտիվ չէ, և ՀՀ կառավարություն, որի աշխատանքն ընդհանրապես տեսանելի չէ, անգամ եթե վստահեցնում են, որ աշխատանքներ կատարվում են։